Ο πραγματικός λόγος που ο Κάρολος Ντίκενς έγραψε την ωραιότερη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία
Η κλασική και αξεπέραστη ιστορία του Καρόλου Ντίκενς, που μας θυμίζει την ουσία του πνεύματος των Χριστουγέννων & η πηγή έμπνευσής του
Την ιστορία για τον τσιγκούνη και άπληστο Σκρουτζ, λίγο-πολύ, όλοι μας τη γνωρίζουμε και συνήθως τη φέρνουμε περισσότερο στο μυαλό μας τις μέρες των Χριστουγέννων. Τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα ή Χριστουγεννιάτικη Ιστορία, (Christmas Carol) στέλνουν μηνύματα αγάπης, χαράς και γενναιοδωρίας.
Η Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Καρόλου Ντίκενς, που δημοσιεύτηκε στις 19 Δεκεμβρίου του 1843, έγινε μπεστ σέλερ αμέσως, ενώ ακολούθησαν αμέτρητες παραγωγές σε έντυπα, σκηνικά και οθόνη. Οι Βικτωριανοί το ονόμασαν «ένα νέο ευαγγέλιο» και η ανάγνωση ή η παρακολούθηση του έγινε ιερό τελετουργικό για πολλούς, χωρίς το οποίο η περίοδος των Χριστουγέννων δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.
Ποιο ήταν το κίνητρο του Καρόλου Ντίκενς για να γράψει τη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία;
Το 1843, o Βρετανός συγγραφέας ταξιδεύει στο Μάντσεστερ. Είναι φανερά εξοργισμένος με την κοινωνική αδικία και την αδιαφορία της κυβέρνησης για τις λιγότερο προνομιούχες περιοχές της Αγγλίας. Στις 5 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς, λοιπόν, σε μια άκρως παθιασμένη ομιλία του, προτρέπει τους εργάτες του Μάντσεστερ να ενωθούν και να απαιτήσουν τα δικαιώματά τους – κάτι η κυβέρνηση αγνοούσε δυστυχώς με επιδεικτικό τρόπο.
Ο Κάρολος Ντίκενς είχε περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια με πολλές στερήσεις. Τα δύο χαρακτηριστικά που κυριαρχούσαν στη βικτωριανή Αγγλία ήταν η κοινωνική αδικία και η συνακόλουθη φτώχεια. Ο κορυφαίος Βρετανός συγγραφέας, βρισκόταν και ο ίδιος σε μια εξαιρετικά άσχημη οικονομική κατάσταση εκείνη την περίοδο.
Οι αναμνήσεις που είχε από την παιδική ηλικία, η δυσχερής θέση του καθώς και η τριήμερη διαμονή του στις εργοστασιακές συνοικίες του Μάντσεστερ, έγιναν η βάση για να γράψει το συγκεκριμένο βιβλίο. Σκοπός του ήταν να αναδείξει τα βάσανα των υποσιτισμένων περιθωριακών.
Θεωρούσε ότι τα «Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα» θα ήταν το μέσο για να γίνουν γνωστά στην κόσμο η κοινωνική αδικία και η κακομεταχείριση των παιδιών. Ήλπιζε ότι με αυτόν τον τρόπο, το κράτος μαζί με τους πολίτες θα κινητοποιούνταν να βοηθήσουν όσους είχαν προβλήματα επιβίωσης. Κι αυτή ήταν η αρχή της δημιουργίας ενός αριστουργήματος. Ενός χριστουγεννιάτικου μύθου της σύγχρονης λογοτεχνίας.
Αρχικά συνέλαβε το έργο του ως ένα φυλλάδιο, το οποίο σχεδίαζε να ονομάσει «Μια έκκληση προς τον λαό της Αγγλίας για λογαριασμό του Παιδιού του Φτωχού». Αλλά σε λιγότερο από μια εβδομάδα που το σκέφτηκε, αποφάσισε αντ` αυτού να ενσωματώσει τις σκέψεις του σε μια ιστορία, με έναν κύριο χαρακτήρα αξιοθρήνητου βάθους.
Ο Ντίκενς ξεκίνησε να γράψει το φυλλάδιο του που έγινε βιβλίο την άνοιξη του 1843, έχοντας μόλις διαβάσει την κυβερνητική έκθεση για την παιδική εργασία στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η έκθεση είχε τη μορφή μιας συλλογής συνεντεύξεων με παιδιά —που συντάχθηκε από έναν δημοσιογράφο φίλο του Ντίκενς— που περιγράφει λεπτομερώς τους συντριπτικούς κόπους τους.
Ο Ντίκενς διάβασε τη μαρτυρία κοριτσιών που έραβαν φορέματα για την αναπτυσσόμενη αγορά των καταναλωτών της μεσαίας τάξης. εργάζονταν τακτικά 16 ώρες την ημέρα, έξι ημέρες την εβδομάδα, στεγάζοντας δωμάτια – όπως η Μάρθα Κράτσιτ – πάνω από το πάτωμα του εργοστασίου. Διάβασε για 8χρονα παιδιά που έσερναν καρότσια με κάρβουνο μέσα από μικροσκοπικά υπόγεια περάσματα κατά τη διάρκεια μιας τυπικής εργάσιμης ημέρας 11 ωρών. Δεν ήταν εξαιρετικές ιστορίες, αλλά συνηθισμένες. Ο Ντίκενς έγραψε σε έναν από τους κυβερνητικούς ερευνητές ότι οι περιγραφές τον άφησαν «χτυπημένο».
Αυτή η νέα, βάναυση πραγματικότητα της παιδικής εργασίας ήταν το αποτέλεσμα επαναστατικών αλλαγών στη βρετανική κοινωνία. Ο πληθυσμός της Αγγλίας είχε αυξηθεί κατά 64% μεταξύ της γέννησης του Ντίκενς το 1812 και του έτους της έκθεσης παιδικής εργασίας. Οι εργάτες έφευγαν από την ύπαιθρο για να συνωστιστούν σε νέα βιομηχανικά κέντρα και πόλεις. Όλο και περισσότερο, οι εργοδότες θεωρούσαν τους εργάτες τους ως εργαλεία τόσο εναλλάξιμα όσο κάθε καρφί ή γλάστρα.
Οι εργάτες γίνονταν σαν τα εμπορεύματα: όχι μεμονωμένοι άνθρωποι, αλλά απλοί πόροι, η αξία τους μετριέται με το πόσα καρφιά θα μπορούσαν να σφυρηλατήσουν σε μια ώρα. Αλλά σε μια εποχή έλλειψης – η δεκαετία του 1840 κέρδισε το παρατσούκλι «Οι πεινασμένοι του `40» – οι φτωχοί έπαιρναν ό,τι δουλειά μπορούσαν να κανονίσουν. Και ποιος δούλευε με τους χαμηλότερους μισθούς; Παιδιά.
Αν ο Ντίκενς βρήκε αυτές τις λύσεις σκληρές, τι πρόσφερε; Ο Φρίντριχ Ένγκελς διάβασε την ίδια έκθεση για την παιδική εργασία που έκανε ο Ντίκενς και, με τον συνεργάτη του Καρλ Μαρξ, οραματίστηκε μια ενδεχόμενη επανάσταση. Ο Ντίκενς ήταν πολύ αντιεπαναστάτης. Στην πραγματικότητα, άφησε να εννοηθεί ότι η επαναστατική ήταν η τρομακτική συνέπεια της μη επίλυσης του προβλήματος με άλλο τρόπο.
Αυτό που πρότεινε ο Ντίκενς στο βιβλίο του – το οποίο έγραψε σε λιγότερο από δύο μήνες το φθινόπωρο του 1843 – ήταν ιδιαίτερα ριζοσπαστικό, καθώς απέρριψε τις « σύγχρονες» ιδέες για την εργασία και την οικονομία.
Αυτό που έγραψε ήταν ότι οι εργοδότες είναι υπεύθυνοι για την ευημερία των εργαζομένων τους. Οι εργάτες τους δεν έχουν αξία μόνο στο βαθμό στον οποίο συνεισφέρουν σε ένα προϊόν με το φθηνότερο δυνατό κόστος εργασίας. Έχουν αξία ως «συνεπιβάτες στον τάφο», σύμφωνα με τα λόγια του ανιψιού του Σκρουτζ, «και όχι ως άλλη φυλή πλασμάτων δεμένα σε άλλα ταξίδια». Οι εργοδότες οφείλουν στους εργαζομένους τους ως ανθρώπινα όντα – όχι καλύτερα, αλλά ούτε χειρότερα, από τον εαυτό τους.
Καθώς ο Σκρουτζ και το φάντασμα του παρελθόντος των Χριστουγέννων παρακολουθούν τον Τιμ, τον πατέρα του να κρατά το κουτσό του χέρι, ο τσιγκούνης παρακαλεί, «πες ότι θα γλιτώσει». Το φάντασμα θυμίζει στους αναγνώστες τη φράση του Σκρουτζ. «Αν είναι να πεθάνει, καλύτερα να το κάνει και να μειώσει τον πλεονάζοντα πληθυσμό».
“Ω Θεέ μου!” το φάντασμα γρυλίζει, «για να ακούσει το έντομο στο φύλλο να λέει για την υπερβολική ζωή ανάμεσα στα πεινασμένα αδέρφια του στη σκόνη!» Με άλλα λόγια, ο Ντίκενς υπενθύμισε στους αναγνώστες του του 19ου αιώνα – και στους σημερινούς – να μην μπερδεύουν την καλή τους τύχη που προσγειώθηκαν σε ένα υψηλό μέρος με την αξία τους.
Το βιβλίο, αμέσως μετά την κυκλοφορία του, στις 19 Δεκεμβρίου του 1843, έγινε μεγάλη επιτυχία. Την πρώτη κιόλας εβδομάδα πούλησε 6.000 αντίτυπα. Και ήταν, χωρίς αμφιβολία, ένα ασύλληπτο νούμερο για την εποχή εκείνη.
Ποια είναι η όμορφη ιστορία της νουβέλας;
O Εμπενίζερ Σκρουτζ, είναι ο ήρωας του μυθιστορήματος. Ένας ηλικιωμένος άπληστος τσιγκούνης, που δεν νοιώθει συμπόνια για κανέναν από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι τα χρήματα και κοιτά οι άνθρωποι που είναι τριγύρω του να υπάρχουν μόνο για να του προσφέρουν χρήματα.
Επιπλέον, δεν του αρέσουν καθόλου τα Χριστούγεννα. Τα αντιπαθεί γιατί θεωρεί ότι δεν τον «συμφέρουν». Ο λόγος; Θεωρεί ότι του προσθέτουν ακόμα ένα χρόνο στην πλάτη του χωρίς όμως να γίνεται πλουσιότερος.
Είναι παραμονή Χριστουγέννων και ο Σκρουτζ δέχεται έναν απρόσκλητο επισκέπτη. Βλέπει το φάντασμα του νεκρού συνεργάτη του Τζέικομπ Μάρλεϊ. Ένας άνθρωπος τσιγκούνης και μίζερος, όπως ο Σκρουτζ που τον προειδοποιεί να αλλάξει χαρακτήρα για να μην καταλήξει όπως εκείνος. Στη συνέχεια, τον επισκέπτονται τα τρία φαντάσματα των Χριστουγέννων υποδεικνύοντας τα λάθη του.
Με αυτό τον τρόπο τον βοηθούν να αγγίξει τη μετάνοια. Μετά από αυτήν την εμπειρία, ο πρώην εκμεταλλευτής Σκρουτζ αλλάζει ριζικά τη συμπεριφορά του. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό καθώς μετατρέπεται στον μεγαλύτερο ευεργέτη της πόλης του. Ο Κάρολος Ντίκενς δέθηκε συναισθηματικά με τους ήρωες της νουβέλας του. Αυτό τον βοηθά να δώσει εξαιρετική ζωντάνια στην αφήγηση. Όπως, μάλιστα, ο ίδιος έλεγε, ενώ έγραφε γελούσε κι έκλαιγε ξανά και ξανά.
Ποια είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει ο συγγραφέας του βιβλίου και τί πετυχαίνει;
Εκείνην την περίοδο που έγραφε τη νουβέλα ο Ντίκενς, τα Χριστούγεννα δεν τα γιόρταζαν παραδοσιακά. Τον 16ο αιώνα και με την Αγγλική Μεταρρύθμιση, μπορεί να διατηρήθηκε ο εορτασμός των Χριστουγέννων, αλλά η ισχυρή πουριτανική και Καλβινιστική νοοτροπία υποστήριζε ότι μόνο αυτά που ήταν γραμμένα στην Αγία Γραφή θεωρούνταν χριστιανικές γιορτές. Επέτρεπε, λοιπόν, μόνο η Μεγάλη Παρασκευή να γιορτάζεται. Αφού αποκαταστάθηκε, τελικά, ο Αγγλικανισμός στην Βρετανία και παρενέβη ο Καρόλος ΙΙ, στα τέλη του 17ου αιώνα, τα Χριστούγεννα αποκαταστάθηκαν.
