Η κλιματική αλλαγή επιταχύνει τον πολλαπλασιασμό τους, οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν την προσαρμοστικότητά τους και ενισχύουν την αντοχή τους στα φυτοφάρμακα
Αυξημένη θερμοκρασία, παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, ακραία καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες… Η κλιματική αλλαγή αποδεικνύεται μία από τις πιο σοβαρές περιβαλλοντικές προκλήσεις που ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει, με δυσμενείς συνέπειες τόσο για τον ίδιο, όσο για τη φύση και την άγρια ζωή.
Η περιβαλλοντική κρίση επιδρά αρνητικά στους πληθυσμούς εντόμων, φυτών και ζώων προκαλώντας δραματικές αλλαγές, μεταξύ άλλων, στη γονιμότητα, την αναπαραγωγή και την επιβίωσή τους. Από τη μία παρατηρείται δραστική συρρίκνωση ειδών, με αλυσιδωτές επιπτώσεις στο τροφικό πλέγμα, από την άλλη σημαντική αύξηση που διαταράσσει την ισορροπία του οικοσυστήματος και συνοδεύεται από προβλήματα που δεν αφήνουν ανεπηρέαστο ούτε τον άνθρωπο.
Στην πρώτη κατηγορία συγκαταλέγονται οι μέλισσες και τα υπόλοιπα χρήσιμα έντομα, ενώ στη δεύτερη οργανισμοί που όχι μόνο επωφελούνται διευρύνοντας την επικράτειά τους, αλλά μπορεί να αποτελέσουν απειλή για τη δημόσια υγεία.
Μεταξύ αυτών και ξενικά είδη, τα οποία εγκαθίστανται σε παλαιότερα αφιλόξενες
περιοχές, αφού ανταποκρίνονται και προσαρμόζονται πιο εύκολα στην αύξηση της θερμοκρασίας, διευρύνοντας την ακτίνα δράσης τους βορειότερα.
Η επιτάχυνση του ρυθμού εξάπλωσης, της αναπαραγωγής και της δραστηριότητάς τους τα φέρνει σε στενότερη επαφή με ανθρώπινες κοινότητες και ταυτόχρονα σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά μετάδοσης ασθενειών. Ως αποτέλεσμα, οι γεωγραφικές περιοχές εξάπλωσης των εντόμων, μεταβάλλονται και λειτουργούν ως νέα ενδιαιτήματα, με τον κίνδυνο μετάδοσης να ενισχύεται.
Ο επίκουρος καθηγητής Υγιεινής από το Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Δρ. Κωνσταντίνος Ντελέζος, μιλώντας στο newmoney.gr ανέλυσε τις συνέπειες από την αύξηση των πληθυσμών των εντόμων.
«Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αύξηση των πληθυσμών και της δραστηριότητας των εντόμων, ιδίως μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας που επιταχύνει τον μεταβολισμό, την αναπαραγωγή και τη γεωγραφική επέκταση των εντόμων. Αυτή η αύξηση του αριθμού των εντόμων αποτελεί σημαντική απειλή για τη γεωργία, με αυξημένες ζημιές στις καλλιέργειες, καθώς και επιπτώσεις στην υγεία των ζώων και των ανθρώπων, και επιδεινώνει περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η εξάπλωση ασθενειών», εξήγησε ο Δρ. Ντελέζος.
Προβλέπεται ταχύτερος πολλαπλασιασμός των κατσαρίδων
Πιο συγκεκριμένα και μιλώντας για τις κατσαρίδες, ο αριθμός των οποίων έχει σημειώσει αύξηση στην Αττική, σχολίασε πως η παρουσία τους, καθώς και η συχνότητα εμφάνισής τους εντείνεται διαρκώς.
«Οι οικόσιτες κατσαρίδες γίνονται ανθεκτικές στα φυτοφάρμακα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική αλλαγή είναι επωφελής για τον πολλαπλασιασμό αυτών των εντόμων. Η άνοδος της θερμοκρασίας και η μεγαλύτερη διάρκεια παρέχουν ιδανικές συνθήκες για ταχεία ανάπτυξη και μεγαλύτερη αναπαραγωγή», σχολίασε ο καθηγητής και πρόσθεσε ότι υψηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στο είδος των αμερικανικών κατσαρίδων (Periplanetta Americana), οι οποίες είναι οι πιο συνηθισμένες στις αστικές περιοχές.
Τη στιγμή δε, που η θερμοκρασία εξακολουθεί να ανεβαίνει, εκτιμά ότι αναμένεται να πολλαπλασιαστούν με ταχύτερο ρυθμό στο μέλλον, επισημαίνοντας πως σε συνθήκες εργαστηρίου παρατηρήθηκε ότι σε θερμοκρασία 30º Κελσίου ο βιολογικός κύκλος αυτών των εντόμων διαρκεί ένα μήνα, ενώ στους 25º Κελσίου διαρκεί 48 ημέρες.
«Αυτό σημαίνει ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες, επιταχύνουν την ανάπτυξη των προνυμφών κατσαρίδων, επιτρέποντάς τους να φτάσουν στην ενηλικίωση και να αναπαραχθούν πιο γρήγορα», δήλωσε και τόνισε ότι ο επιταχυνόμενος κύκλος ζωής όχι μόνο οδηγεί σε αύξηση του αριθμού των κατσαρίδων σε ένα δεδομένο περιβάλλον, αλλά τους δίνει και ένα πλεονέκτημα στην προσαρμογή τους στις ανθρώπινες τροφές και απορρίμματα.
Όλα αυτά τη στιγμή που ήδη παρουσιάζουν αντοχή στα εντομοκτόνα, η οποία αποδίδεται στο ιδιαίτερο και σύνθετο γενετικό κώδικά τους, με αποτέλεσμα να μεταλλάσσονται και να γίνονται πιο ανθεκτικές σε νέες συνθετικές τοξίνες.
«Η γενετική σύνθεση αυτών των εντόμων αποκαλύπτει επίσης συγκεκριμένα γονίδια που τους δίνουν μεγαλύτερες οσφρητικές και απτικές ικανότητες. Αυτό το πλεονέκτημα τους επιτρέπει να διεισδύουν αβίαστα σε κατοικίες και μέρη με άφθονη τροφή και πιο ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, ξεπερνώντας τα όρια των υπονόμων εκμεταλλευόμενοι απρόβλεπτα ανοίγματα», συνέχισε ο καθηγητής και τόνισε ότι η πλήρης εξάλειψή τους δεν είναι εφικτή.
Υπάρχει τρόπος να περιορίσουμε, τουλάχιστον, τα ενοχλητικά αυτά έντομα; Σύμφωνα με τον ειδικό, πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η παρατήρηση των κινήσεών τους και η χρήση μη τοξικών σκευασμάτων που είναιασφαλή για τον άνθρωπο και παράλληλα δε συμβάλλουν στην ανθεκτικότητά τους.
Όπως είπε, βέβαια, για την αντιμετώπισή τους δεν υπάρχουν γρήγορες λύσεις, αλλά διαθέσιμες εναλλακτικές επιλογές, όπως οι ουσίες κατά της ανάπτυξης τους με βάση τις ορμόνες – πάντα με την καθοδήγηση ειδικών – που όχι μόνο καταπολεμούν αποτελεσματικά το πρόβλημα αλλά και δίνουν προτεραιότητα στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Οι «λαθρεπιβάτες» που προκάλεσαν πανικό
Πριν περίπου δύο χρόνια δημοσιεύματα του γαλλικού Τύπου, αλλά και βίντεο πολιτών και επισκεπτών από το μετρό στο Παρίσι έκαναν το γύρο του κόσμου με αναφορές για ραγδαία εξάπλωση κοριών. Την ώρα που η χώρα ετοιμαζόταν να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες και εν μέσω θερινής περιόδου, η έξαρση των κοριών εκτός από πολιτική κρίση, προκάλεσε αναστάτωση σε επίπεδα ψύχωσης με τα μικροσκοπικά έντομα όχι μόνο να έχουν εισβάλλει σε κατοικίες, ξενοδοχεία, μέσα μεταφοράς και σχολεία, αλλά και στις… συζητήσεις των πολιτών. Η αγωνία για την παρουσία κοριών ήταν έκδηλη, ενώ συνδέθηκε με έντονο άγχος από ανθρώπους που ακόμα και στην ιδέα του παρασίτου ένιωθαν το δέρμα τους να αντιδρά.
Συνδέεται η κλιματική αλλαγή με την αύξησή τους; Σύμφωνα με τον Δρ. Ντελέζο, ναι, καθώς προάγονται υψηλότεροι μεταβολισμοί, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται μικρότεροι κύκλοι ζωής και ως εκ τούτου περισσότερες γενιές σε συντομότερο διάστημα.
Όπως εξήγησε, αποδίδουν ιδιαίτερα καλά σε αστικά περιβάλλοντα, με τις υψηλές θερμοκρασίες να ευνοούν την προσαρμοστικότητά τους και να αυξάνουν την αντοχή τους στα φυτοφάρμακα.
Όλα αυτά οδηγούν τους ειδικούς να προβλέπουν παγκόσμια αύξηση τα επόμενα χρόνια, η οποία ενισχύεται και από τη μετακίνηση των τουριστών.
«Οι μη χημικές τεχνολογίες τείνουν να έχουν πιο άμεσο αποτέλεσμα στη μείωση του αριθμού των κοριών και έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι είναι γενικά λιγότερο επικίνδυνες από τα εντομοκτόνα. Συνήθως, θα χρειαστεί κάποιο επίπεδο εφαρμογής εντομοκτόνου, αν και ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που χρησιμοποιεί μη χημικά μέσα ελέγχου θα μειώσει την ποσότητα του εντομοκτόνου που απαιτείται», δήλωσε ο καθηγητής.
Ακάρεα σκόνης και υγρασία
Σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, η κλιματική αλλαγή με την αύξηση της θερμοκρασίας και δη της υγρασίας ευνοεί και την ανάπτυξη των ακάρεων σκόνης, τα οποία συνδέονται με αλλεργίες και αναπνευστικά προβλήματα.
Όπως ανέφερε ο Δρ. Ντελέζος η αύξηση της θερμοκρασίας ακολουθείται από αύξηση της περιεκτικότητας σε υδρατμούς της ατμόσφαιρας και η υγρασία αποτελεί σημαντικό και καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη και την επιβίωση των ακάρεων οικιακής σκόνης (HDM Human Dust Mites), επειδή τα ακάρεα απορροφούν ζωτική υγρασία από τον αέρα.
«Tα HDM αλληλεπιδρούν με το ανθρώπινο σώμα μέσω των αλλεργιογόνων που παράγουν. Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχει μια στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της μέσης θερμοκρασίας των μεγάλων πόλεων με τον αριθμό των ακάρεων σκόνης ανά γραμμάριο σκόνης που συλλέγεται και με την ποσότητα των αλλεργιογόνων ακάρεων σκόνης. Σε αυτήν την έκθεση, η συσχέτιση μεταξύ των δύο παραμέτρων είναι ισχυρή και στατιστικά πολύ σημαντική», συνέχισε ο ειδικός.
Χαρακτήρισε «ζωτικής σημασίας» την πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση της παρουσίας ακάρεων, ιδίως σε εσωτερικούς χώρους, καθώς μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, με την απολύμανση να αποτελεί βασικό μέτρο ελέγχου. Ανάμεσα στις εναλλακτικές, ο καθηγητής έκανε λόγο για το βιολογικό έλεγχό τους, ο οποίος όπως είπε παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς παρέχει οικολογικά φιλικές λύσεις για τη μείωση του πληθυσμού τους χωρίς τη χρήση επιβλαβών χημικών ουσιών.
Μέτρα πρόληψης και ελέγχου για τους ψύλλους
Pulex simulans και Polygenis gwyni: Μπορεί η επιστημονική ονομασία να είναι άγνωστη σε πολλούς, ωστόσο ο όρος «ψύλλος» αρκεί για να σημάνει συναγερμός, ιδίως από ιδιοκτήτες κατοικίδιων ζώων.
Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανομή των δύο ειδών, με τους επιστήμονες να καλούν τους αρμοδίους να αναπτύξουν μέτρα πρόληψης και ελέγχου για τους ενοχλητικούς ψύλλους.
Ο Δρ. Ντελέζος δήλωσε ότι «επιχειρήθηκε πρόβλεψη πιθανών οικοτόπων των ειδών ψύλλων P. simulans και P. gwyni και βρήκαμε ότι υπό τις τρέχουσες κλιματολογικές συνθήκες, οι ζώνες μέσης και υψηλής καταλληλότητας για P. simulans βρίσκονται κυρίως στη Νότια Αμερική, στη Μεσόγειο ακτή της Ευρώπης, στο νότιο τμήμα της αφρικανικής ηπείρου και στην περιοχή της Βόρειας Ανατολής, ενώ στην Αυστραλία ταιριάζουν στην υψηλή ικανότητα».
Επιπλέον, εξήγησε ότι η κλιματική αλλαγή επεκτείνει το χρόνο διαβίωσης, το εύρος κατανομής τους, καθιστώντας «επιτακτική την προληπτική αντιμετώπιση του αυξημένου κινδύνου ασθενειών που μεταδίδονται από ψύλλους που προκαλούνται από αυτές τις αλλαγές».
Ανάμεσα στις εναλλακτικές, διατίθενται σκευάσματα σκόνης με βορικό οξύ, πυρίτιο ή γη διατομών, που μπορούν να εφαρμοστούν σε λεπτό στρώμα σε σημεία όπως χαλιά, μοκέτες, ρωγμές στο δάπεδο, κάτω από τα έπιπλα και δρουν σε ενήλικες ψύλλους και προνύμφες. Μία πιο άμεση και βιώσιμη εναλλακτική είναι η αντιμετώπιση με ξύδι, ή λεμόνι που μισούν οι ψύλλοι.
Επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία
Η εξάπλωση των εντόμων σχετίζεται με την εμφάνιση ασθενειών, με τον καθηγητή να αναφέρει τη σαλμονέλωση, τη γαστρεντερίτιδα και τον τυφοειδή πυρετό που συνδέονται με τις κατσαρίδες, καθώς και την επιδείνωση άσθματος και εκδήλωση αλλεργιών.
«Ταυτόχρονα μπορούν να μολύνουν τρόφιμα και επιφάνειες με βακτήρια, ιούς και άλλα παθογόνα, οδηγώντας σε ασθένειες στους ανθρώπους», πρόσθεσε ο Δρ. Ντελέζος.
Όσο για τους κοριούς, εξήγησε ότιδεν έχει αποδειχθεί ότι μεταδίδουν ασθένειες στους ανθρώπους, όμως, προκαλούν ενόχληση με εμφάνιση δερματικών εξανθημάτων, κνησμό και αύξηση κινδύνου δευτεροπαθούς δερματικής λοίμωξης (μόλυνση από σταφυλόκοκκο ή από στρεπτόκοκκο).
«Σε μεμονωμένες περιπτώσεις – συνέχισε ο καθηγητής – έχουν καταγραφεί διαταραχές ύπνου, αγχώδεις διαταραχές και άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας».
Σχετικά με τις διαταραχές που σχετίζονται με τα ακάρεα αφορούν σε αλλεργικό άσθμα, ρινίτιδα, ατοπικό έκζεμα και γαστρεντερικά προβλήματα. Επιπλέον, τα ακάρεα σχετίζονται με τα συμπτώματα του συνδρόμου του «άρρωστου κτιρίου» (κνησμός, δακρύρροια, δυσκολία στην αναπνοή) και τη νόσο της ακαρίασης με εντοπισμό ακάρεων στους πνεύμονες και το έντερο.
Οι ψύλλοι, με τη σειρά τους, «προκαλούν μεγάλη δυσαρέσκεια με τα ενοχλητικά δήγματα τους, τα οποία συνοδεύονται από έντονη δυσφορία και ερεθισμό, δερματίτιδες, αλλεργικές αντιδράσεις (μέσω εισπνοής των περιττωμάτων τους), δύσπνοια, πυρετό και κεφαλαλγία».
Ωστόσο εκτός αυτών, επισήμανε ο Δρ. Ντελέζος, η παρουσία τους μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία αφού οι ψύλλοι μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες, όπως πανώλη, διάφορες παρασιτώσεις όπως η μετάδοση των ταινιών (ιδίως της Dipylidium caninum), ρικετσιώσεις/ ρικετσιακό πυρετό, ενδημικό τύφο, μπαρτονελλώσεις και τουγκίαση (ασθένεια που προσβάλλει τα πόδια και κάνει στο σημείο του τσιμπήματος μαύρη κρούστα).
Για αυτούς τους λόγους, ο επίκουρος καθηγητής τόνισε ότι η αντιμετώπιση της αύξησης των πληθυσμών των εντόμων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής «απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της προώθησης βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, της προστασίας των φυσικών οικοτόπων και της ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τα έντομα και τη σημασία τους».
πηγή: newmoney.gr
