Ηλίαση – Συμπτώματα και αντιμετώπιση (ΒΙΝΤΕΟ)

Απολαμβάνετε τον καλοκαιρινό ήλιο ενώ κάνετε το αγαπημένο σας υπαίθριο άθλημα. Ξαφνικά, αρχίζετε να έχετε λίγο πονοκέφαλο αλλά δεν δίνετε σημασία. Ο πονοκέφαλος μετά από λίγη ώρα μετατρέπεται σε ζάλη και αισθάνεστε ναυτία

Εάν έχετε βιώσει ποτέ αυτά τα συμπτώματα, πιθανότατα έχετε υποφέρει από μια μορφή θερμοπληξίας ή ηλίασης.

Τι είναι η ηλίαση;

Η ηλίαση αποτελεί τον πιο κοινό τύπο θερμοπληξίας. Προκαλείται από την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο (θερμική ακτινοβολία), η οποία, πολλές φορές, μπορεί να οδηγήσει και σε θερμική εξάντληση. 

Eιδικότερα, αποτελεί μια παθολογική κατάσταση, η οποία προκαλείται από την παρατεταμένη έκθεση της κεφαλής και του αυχένα στις υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου κατά τις θερμές ώρες του καλοκαιριού.

Συνήθως, παρατηρείται αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, λόγω αδυναμίας ρύθμισής της,  με αποτέλεσμα την υπερθέρμανση του οργανισμού.

Πώς ρυθμίζεται η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος;

Φυσιολογικά, ο άνθρωπος και γενικότερα τα θηλαστικά, διαθέτουν θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς που εδρεύουν στον εγκέφαλο και φροντίζουν να διατηρούν σταθερή την εσωτερική θερμοκρασία (για παράδειγμα στον άνθρωπο 36,8 ± 0,4 C). [1]

Αρχικά, οι θερμοϋποδοχείς του ανθρώπινου σώματος, δηλαδή τα ειδικά νευρικά σωμάτια, ανιχνεύουν τις μεταβολές της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και «ειδοποιούν» τον εγκέφαλο για την αύξηση της θερμοκρασίας.[2]

Έπειτα, το ειδικό κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας του εγκεφάλου, αποστέλλει μηνύματα στους ιδρωτοποιούς αδένες και στα αγγεία της επιφάνειας του δέρματος, προκαλώντας έκκριση ιδρώτα και διαστολή των αγγείων αντίστοιχα.[2]

Ο συνδυασμός αυτών των δύο αντιδράσεων συμβάλλει στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματός μας με τον εξής τρόπο:[2]

1. τα αγγεία που έχουν διασταλεί φέρουν μεγάλες ποσότητες αίματος προς την επιφάνεια του δέρματος, η οποία όμως έχει ψυχθεί λόγω της εξάτμισης του ιδρώτα.
2. αυτό έχει ως αποτέλεσμα το αίμα που φθάνει στα αιμοφόρα αγγεία του δέρματος να ψύχεται και επιστρέφοντας με την κυκλοφορία στο εσωτερικό του οργανισμού μας να αποτρέπει την αύξηση της θερμοκρασίας του.

Αίτια ηλίασης

Η ηλίαση μπορεί να συμβεί από [3]:

• Έκθεση σε ζεστό περιβάλλον.
• Έντονη δραστηριότητα σε υψηλή θερμοκρασία.
• Ζεστά ρούχα που εμποδίζουν τον ιδρώτα να εξατμίζεται και να δροσίζει το σώμα.
• Κατανάλωση αλκοόλ, μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του σώματός σας να ρυθμίζει τη θερμοκρασία σας.
• Αφυδάτωση, λόγω της αύξησης της εφίδρωσης.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ηλίασης;

Τα συμπτώματα της ηλίασης είναι χαρακτηριστικά και διαφέρουν ανάλογα το βαθμό  ηλίασης.

Ήπια μορφή 

• Αίσθημα ζάλης
• Συμπτώματα κόπωσης
• Ερυθρότητα στο δέρμα
• Προβλήματα εφίδρωσης
• Βουητό στα αυτιά

Μέτρια μορφή

• Δέκατα και πονοκέφαλος
• Ναυτία 
• Εμετός
• Γρήγορη αναπνοή
• Τάση λιποθυμίας
• Μυϊκή αδυναμία ή κράμπες
• Μειωμένη εφίδρωση
• Εγκαύματα ή φυσαλίδες στο δέρμα

Βαριά μορφή

• Παραλήρημα και σύγχυση
• Σπασμοί
• Παραισθήσεις
• Σκούρα ούρα (ένδειξη αφυδάτωσης)
• Ωχρή επιδερμίδα
• Υψηλός πυρετός

Ηλίαση: πόσο διαρκεί;

Σε περίπτωση που τα συμπτώματα της ηλίασης δεν βελτιωθούν εντός μιας ώρας, είναι καλό να ζητήσετε ιατρική βοήθεια.

Ανάλογα τη βαρύτητα της ηλίασης, μπορούν να διαρκέσουν έως 2 ημέρες. Όμως, ο οργανισμός είναι πιθανό να συνέλθει από την ηλίαση από 2 μήνες έως 1 χρόνο [1]. 

Τι είναι η θερμοπληξία;

Ως θερμοπληξία χαρακτηρίζεται η υπερθέρμανση του σώματος (υπερθερμία) και πρόκειται για μια βαριά και κλινικά επείγουσα κατάσταση.

Ποιες μορφές θερμοπληξίας υπάρχουν;

H θερμοπληξία ανήκει στην κατηγορία των θερμικών κακώσεων κατά το Advanced Trauma Life Support ( ATLS ). Διαχωρίζεται σε 2 κλινικές μορφές, την κλασική θερμοπληξία και τη θερμοπληξία λόγω άσκησης. [4]

Κλασική θερμοπληξία: το κύριο αίτιο εκδήλωσης είναι η έκθεση σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες και πλήττει συνήθως άτομα που δεν έχουν τους κατάλληλους θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς (για παράδειγμα ηλικιωμένοι, άτομα με καρδιαγγειακά προβλήματα)
Θερμοπληξία λόγω άσκησης: πλήττονται συνήθως νεαρά άτομα και άτομα που αθλούνται σε εξωτερικούς χώρους και κάτω από ακραία υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες, καθώς και υψηλό ποσοστό ατμοσφαιρικής υγρασίας.

Συμπτώματα θερμοπληξίας;

[5][6]

• Υψηλή θερμοκρασία σώματος: Η αυξημένη θερμοκρασία σώματος είναι το κύριο χαρακτηριστικό της θερμοπληξίας.
• Διανοητικές διαταραχές: Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν σύγχυση, επιληπτικές κρίσεις (ιδιαίτερα στα παιδιά), παραλήρημα, ευερεθιστότητα και κώμα.
• Μεταβολές στην εφίδρωση: Σε κατάσταση θερμοπληξίας το δέρμα μετατρέπεται σε ζεστό και ξηρό (απουσία εφίδρωσης-όψιμο σύμπτωμα)
• Ναυτία: Αίσθημα αδιαθεσίας ή ανάγκης προς έμετο.
• Πονοκέφαλος: Ένας σφύζων πονοκέφαλος που εντοπίζεται κυρίως στο μέτωπο ή σε ολόκληρο το κρανίο.
• Μεταβολή χρώσης της επιδερμίδας: Το δέρμα μετατρέπεται σε κόκκινο καθώς το σώμα γίνεται πιο ζεστό.
• Αναπνοή: Η αναπνοή μπορεί να γίνει πιο γρήγορη και πιο ρηχή.
• Καρδιακός ρυθμός: Καθώς το σώμα προσπαθεί να κρυώσει, η καρδιά υφίσταται αυξανόμενη πίεση προκαλώντας αύξηση του καρδιακού παλμού.

Ομάδες κινδύνου

Παρόλο που όλοι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για ηλίαση, μετά από παρατεταμένη έκθεση, υπάρχουν ορισμένες ομάδες πληθυσμού που είναι πιο ευπαθείς. Αυτές είναι οι εξής:

• Ηλικιωμένα άτομα
• Παιδιά και βρέφη
• Άτομα με καρδιαγγειακά προβλήματα
• Άτομα με νεφρική ανεπάρκεια
• Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη
• Όσοι αντιμετωπίζουν ειδικές παθολογικές καταστάσεις

Ηλίαση στα παιδιά

Η έκθεση των παιδιών στον ήλιο για αρκετή ώρα ενδέχεται να προκαλέσει ηλίαση. Ο λόγος που αυτό το φαινόμενο είναι πιο έντονο σε μικρές ηλικίες είναι επειδή τα οστά στο κεφάλι, καθώς και η επιδερμίδα είναι πιο λεπτή, με αποτέλεσμα αν δεν προφυλαχθούν σωστά να προκληθεί υπερθερμία. [7]

Ηλίαση: αντιμετώπιση

Σε περίπτωση που υπάρχει υπόνοια ή εκδηλώσετε οποιοδήποτε σύμπτωμα που σας παραπέμπει στην ηλίαση, τότε [5] :

• Απομακρυνθείτε απευθείας από τον ήλιο και μεταφερθείτε σε ένα σκιερό μέρος.
• Ξαπλώστε και σηκώστε ελαφρά τα πόδια πιο ψηλά.
• Δροσίστε γρήγορα το σώμα, χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε μέσο διαθέτετε. Για παράδειγμα, μπορείτε να κάνετε κομπρέσες με μια δροσερή πετσέτα ή να ψεκαστείτε με σπρέι νερού. Τα κρύα επιθέματα στις μασχάλες, τον αυχένα και γενικά στο σώμα είναι επίσης πολύ ωφέλιμα. Παράλληλα, παρακολουθήστε τη θερμοκρασία του σώματος και συνεχίστε τις προσπάθειες ψύξης, έως ότου η θερμοκρασία του σώματος κατέβει.
• Ενυδατωθείτε με άφθονο νερό. Αθλητικά ποτά ή ηλεκτρολύτες είναι μια καλή βοήθεια.
• Ζητήστε ιατρική βοήθεια το συντομότερο δυνατό.

Διατροφή

Για την πρόληψη αυτής της δυσάρεστης και συνάμα επικίνδυνης κατάστασης, συστήνεται να αποφεύγεται η κατανάλωση καφεΐνης και αλκοολούχων ποτών, καθώς διαθέτουν διουρητική δράση και έχουν την ιδιότητα να αφυδατώνουν επιπλέον τον οργανισμό.

Επιπλέον, προτείνεται να γίνεται κατανάλωση πολλών φρούτων και λαχανικών, καθώς έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και ενισχύουν την ενυδάτωση του οργανισμού.

Πιο συγκεκριμένα, το αγγούρι, η ντομάτα, το σέλινο, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο, τα καρότα, οι φράουλες, το καρπούζι, το πεπόνι, τα πορτοκάλια και ο ανανάς αποτελούν τρόφιμα με περιεκτικότητα σε νερό πάνω από 90%!

Τρόποι πρόληψης

Σε κάθε περίπτωση, η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη. Μερικές σημαντικές οδηγίες [4]:

• Προσπαθήστε να μην εκτίθεστε στον ήλιο πολλές ώρες.
• Αποφύγετε τον ήλιο μεταξύ 11πμ και 3μμ.
• Χρησιμοποιήστε αντηλιακό με SPF30 ή περισσότερο.
• Προσέξτε το ρουχισμό σας, επιλέξτε ελαφριά και ανοιχτόχρωμα ρούχα.
• Ενυδατώστε τακτικά τον οργανισμό σας. Η κατανάλωση καφεΐνης και τα αλκοολούχων ποτών δεν βοηθούν στην ενυδάτωση του οργανισμού.
• Μπορείτε να προβείτε σε λήψη ηλεκτρολυτών, οι οποίοι παράγουν ενέργεια και συνεισφέρουν στην καλύτερη ενυδάτωση του οργανισμού.
• Σημαντική είναι, εξίσου, η τήρηση μιας ενυδατικής διατροφής, η οποία θα περιλαμβάνει πολλά φρούτα και λαχανικά, ενδεικτικά προτιμήστε το καρπούζι, το πεπόνι και τα αγγούρια.
• Η άσκηση σε εξωτερικό χώρο με υψηλή θερμοκρασία καλύτερα να αποφεύγεται. 

Άλλοι τρόποι για να αποφύγετε την ηλίαση:

• Παρακολούθηση του χρώματος των ούρων σας. Τα πιο σκούρα ούρα είναι σημάδι αφυδάτωσης. Φροντίστε να πίνετε αρκετά υγρά για να διατηρήσετε τα ούρα πολύ ανοιχτού χρώματος.
• Μέτρηση του βάρους σας πριν και μετά τη σωματική δραστηριότητα. Η παρακολούθηση του χαμένου βάρους του νερού μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε πόση ποσότητα υγρών πρέπει να πίνετε.

Ηλεκτρολύτες: γιατί είναι σημαντικοί [8]

Κατά τις θερμές ώρες του καλοκαιριού και ειδικά όταν αθλείστε σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, καλό θα ήταν να καταναλώνετε ένα διάλυμα ηλεκτρολυτών.

Η παρατεταμένη εφίδρωση, θα σας κάνει να αποβάλετε μεγάλα ποσά ηλεκτρολυτών. Για αυτό το λόγο μπορεί να παρατηρηθούν συμπτώματα όπως αδυναμία, μυϊκοί σπασμοί (κράμπες), καρδιακή αρρυθμία, αλλαγή της αρτηριακής πίεσης, σύγχυση, μούδιασμα, νευρικές διαταραχές, ακόμη και επιληπτικές κρίσεις.

Όπως διαπιστώσατε, πολλά από τα συμπτώματα της ηλίασης, ταυτίζονται με τα συμπτώματα από την έλλειψη ηλεκτρολυτών. Για αυτό το λόγο είναι υψίστης σημασίας να πραγματοποιείται ακόμα και η προληπτική κατανάλωσή τους. Μην ξεχνάτε ότι οι ηλεκτρολύτες συμβάλλουν σε:

• επικοινωνία των νευρικών και μυϊκών κυττάρων
• σύσπαση των μυών
• μεταφορά υγρών στο σώμα (ενδοκυττάρια και εξωκυττάρια)
• διατήρηση της οξύτητας του αίματος

Πηγές

1. Heat Stroke (Hyperthermia)
2. Physiology, Temperature Regulation
3. Heat Stroke: Symptoms and Treatment
4. Classic and exertional heatstroke
5. Heat exhaustion and heatstroke
6. Everything you need to know about heatstroke
7. First Aid: Heat Illness
8. Everything you need to know about electrolytes